Από την Αρτέμιδα στην Αγία Παρασκευή - Οι Κώμες του Αλιάκμονα (Μέρος Γ΄) - Νικόλαος Σταμκόπουλος

Το έργο αυτό αποτελεί τη συνέχεια των ιστορικών-λαογραφικών μελετών «Αναζητώντας τις Σαράντα Βάντσες» και «Ο Άγιος, τα ονόματα & τα φαντάσματα του ποταμιού». Στο παρόν βιβλίο διερευνώνται θεότητες που λατρεύονταν στην ευρύτερη περιοχή του Αλιάκμονα και ποια μπορεί να είναι η σχέση τους με Αγίους και Αγίες του σήμερα, ιδιαίτερα με τη δημοφιλέστερη Αγία της περιοχής, την Αγία Παρασκευή.

***

   Στο βιβλίο αυτό γίνεται αναφορά στα φαινόμενα του θρησκευτικού συγκρητισμού και υβριδισμού, εστιάζοντας σε συγκεκριμένα παραδείγματα της παραλιακμόνιας περιοχής, από την αρχαιότητα έως σήμερα. Πιο συγκεκριμένα, γίνεται αναφορά στη δημοφιλέστερη θεά της κλασικής αρχαιότητας στην περιοχή του Αλιάκμονα, αρχέτυπο της θεάς της μεταβάσεως, η οποία λατρευόταν στην παραλιακμόνια περιοχή ως Εκάτη, Αρτέμιδα ή Εννοδία, καθώς και στη σχέση της με τις θεές που λατρεύονταν παράλληλα στην περιοχή. Θεές όπως η Αφροδίτη ή η Περσεφόνη, αλλά και μεταγενέστερες θεές της ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής, ή αντίστοιχες θεές που λατρεύονταν από άλλους λαούς της Βαλκανικής. Γίνεται αναφορά στα πρόσωπα που λατρεύονται με το όνομα «Αγία Παρασκευή», στη λαογραφική τους σχέση με τη Θεοτόκο ή την Αγία Μαρίνα, καθώς και στη σχέση της Sancta Venera με τη Ρωμαία «Αγία του Πάθους» Παρασκευή. Επιπλέον, αναφέρεται η σχέση τους με λατρεμένα πρόσωπα θεοτήτων της αρχαιότητας και του πρώιμου Μεσαίωνα.

   Γίνεται, επίσης, μία θεώρηση σε κάποια πολιτισμικά στοιχεία της περιοχής της κοιλάδας του Αλιάκμονα, με μια διαφορετική οπτική από ότι τα έχει αντιμετωπίσει η τοπική λαογραφία έως τώρα. Εξετάζονται συγκριτικά, στον ευρύτερο Βαλκανικό χώρο και στον τρισχιλιετή χρόνο, έθιμα όπως οι Λαζαρίνες, η Περπερούνα, ο δράκος του θερισμού, το ύψωμα των δέντρων στις Κώμες, τραγούδια όπως η Λαφίνα, θρύλοι και παραδόσεις όπως το ελάφι της Αγίας Παρασκευής σε Πλατανόρευμα/Πολύφυτο, το ξύλινο χέρι του Σερβιώτη παπα-Χούπου, το κατέβασμα του φεγγαριού στον Κρόκο, οι Βουρκόλακες της Καρυδίτσας και της Άνω Κώμης, oι βίοι και οι απεικονίσεις των Αγίων Χριστοφόρου και Ευσταθίου στο Βελβεντό, συνήθειες όπως η δερματοστιξία των γυναικών του Αλιάκμονα, η αρχιτεκτονική των τζουρτζουφωλιών σε Κρόκο και Κοζάνη και τοπωνύμια Καμβουνιώτικα όπως Βογγόπετρα, Εβραϊκά, Μπουχάρια, ή Κροκοχωρίτικα όπως Τουρκονήμορα (Αιανή, Κώμες, Μηλιά), Ζαρκαδόπετρα (Μεσιανή) και Μαχαιροκομμένη ελαφόπετρα (Λευκοπηγή).

***

Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Κοζάνη. Έχω καταγωγή από την Ξηρολίμνη και την Άνω Κώμη. Αποφοίτησα από την Πολυτεχνική Σχολή Ξάνθης το 2004 και από το τμήμα Βαλκανικών Σπουδών της Φλώρινας το 2011. Ως διπλωματούχος Μηχανικός Περιβάλλοντος, επαγγελματικά ασχολούμαι με την περιβαλλοντική διαχείριση τεχνικών έργων, καθώς και με την υγεία και την ασφάλεια σε εργοταξιακούς χώρους. Ερασιτεχνικά ασχολούμαι με τη Βαλκανική Ανθρωπολογία, την Ιστορική Γλωσσολογία, ενώ παλιότερα με τη Βυζαντινή αγιογραφία και την ορεινή πεζοπορία. Στα ενδιαφέροντά μου συγκαταλέγονται θέματα δημόσιας υγείας, αλλά και η Ιστορία, κυρίως η τοπική και η μεσαιωνική Βαλκανική.