Co tak naprawdę nazywamy grzybem?
To, co potocznie nazywamy grzybem, to w rzeczywistości tylko jego niewielki fragment. Owocnik – bo tak fachowo się go określa – pojawia się na chwilę i służy głównie do rozmnażania. Prawdziwy organizm grzyba ukryty jest pod ziemią i nosi nazwę grzybni.
Grzybnia to sieć cieniutkich nitek zwanych strzępkami. Najczęściej jest wieloletnia i rozrasta się w glebie, drewnie albo innych podłożach. Rozkłada martwą materię organiczną i pobiera z niej składniki odżywcze. Dzięki temu grzyby odgrywają ogromną rolę w ekosystemach – sprzątają las i zamieniają obumarłe szczątki w żyzną glebę.Grzybnia potrafi tworzyć ogromną biomasę. Obliczono, że w żyznej glebie leśnej, pod powierzchnią ziemi wielkości ludzkiej stopy, można znaleźć jej strzępki o łącznej długości przekraczającej… 2000 km! 😮 To jednak nic w porównaniu z rekordzistą. W amerykańskim stanie Oregon odkryto grzybnię opieńki (Armillaria sp.), która zajmuje powierzchnię aż 900 hektarów. Szacuje się, że liczy sobie co najmniej 2400 lat i powstała z jednego maleńkiego zarodnika, który trafił na idealne warunki. Wielu badaczy uważa tego giganta za największy żywy organizm na świecie.
Grzyby – ani rośliny, ani zwierzęta
Nie wszystkie grzyby tworzą owocniki przypominające klasyczne kapelusze. Część żyje jako pasożyty, inne współpracują z roślinami w symbiozie. Grzyby odżywiają się podobnie do zwierząt, ale ich rozmnażanie przypomina bardziej rośliny. Dlatego w systematyce biologicznej mają własne, odrębne królestwo – Królestwo Grzybów.
Dlaczego grzyby są trujące?
Znasz to powiedzenie, że mamy grzyby jadalne i… „jadalne tylko raz”? 😅 Niektóre gatunki wytwarzają trucizny, które działają na różne sposoby: mogą wywoływać wymioty, uszkadzać wątrobę, działać halucynogennie, a w skrajnych przypadkach nawet prowadzić do śmierci.
Grzyby produkują toksyny głównie po to, by się bronić – przed zwierzętami, które mogłyby je zjeść, albo przed konkurencją. Jedna z hipotez mówi, że jeśli grzyb chce chronić owocnik, „przechowuje” trucizny w jego komórkach. Jeśli natomiast walczy z konkurencją w glebie, wydziela toksyny na zewnątrz – tak jak w przypadku penicyliny, która blokuje rozwój bakterii.
U muchomora czerwonego największe stężenie toksyn wykryto właśnie w owocniku, czyli w części nadziemnej, a znacznie mniejsze w grzybni. To mocno sugeruje, że trucizny mają chronić przede wszystkim owocniki – najbardziej narażoną część grzyba.
Grzyby w kuchni
Nie każdy z nas ma wiedzę i czas, by samodzielnie wybierać się na grzybobranie. Na szczęście dziś można bezpiecznie kupić grzyby świeże, suszone, mrożone czy w postaci przetworów. Ich sprzedaż jest dodatkowo regulowana prawnie, by zapewnić konsumentom bezpieczeństwo.
Warto wiedzieć, że wiele śmiertelnie trujących gatunków ma… doskonały smak i zapach. Osoby, które zatruły się muchomorem zielonawym (sromotnikowym), opisywały go jako wyjątkowo smaczny i łagodny. To właśnie sprawia, że jest tak podstępny.
Grzyby i rośliny – niezwykła współpraca
Choć trujące grzyby chronią swoje owocniki przed zjedzeniem, niestety nie potrafią obronić się przed… zadeptaniem. Dlatego proszę – nie niszczcie ich w lesie. Każdy grzyb ma swoją rolę w przyrodzie.
Wiele gatunków żyje w symbiozie z roślinami – zjawisko to nazywamy mykoryzą. Grzybnia oplata korzenie, powiększając ich powierzchnię chłonną nawet tysiąckrotnie! Dzięki temu roślina może pobierać więcej wody i soli mineralnych, a w zamian dzieli się z grzybem węglowodanami. Grzyb dostarcza też witaminy i hormony, a sama mykoryza potrafi chronić drzewa przed chorobami przenoszonymi przez glebę. To prawdziwe partnerstwo oparte na wymianie korzyści.
Grzyby to niesamowite organizmy – trochę tajemnicze, trochę niebezpieczne, a przy tym fascynujące. Tworzą największe żywe struktury na świecie, współpracują z roślinami, produkują substancje obronne, a jednocześnie od wieków goszczą na naszych stołach. Jesień to doskonały moment, by przyjrzeć się im bliżej – nie tylko podczas grzybobrania, ale i z ciekawości, jak niezwykłe królestwo kryje się pod naszymi stopami.
Źródło:
- Botanika i biologia komórki. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, profil ogólny i rozszerzony, Batka A., Kofta W., Kukier-Wyrwicka M., Werblan-Jakubiec H., Wrzosek M., Wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa 1999.
- Grzyby polskich lasów. Zarzyński, P. (2021). Warszawa: Lasy Państwowe.
- How fungi defend themselves against microbial competitors and animal predators. Künzler, M. (2018). PLoS Pathogens, 14(9), e1007184.
Comments ()