Nietoperze – nie ptaki, a ssaki z niezwykłymi zdolnościami
To ptak? To samolot? Nie, to… nietoperz! Choć ma skrzydła i potrafi latać, z ptakiem nie ma wiele wspólnego. Nietoperz to ssak. Nie ma piór, lecz miękkie futerko, rodzi żywe młode i karmi je mlekiem.
Jak zbudowane są skrzydła nietoperza?
Skrzydła nietoperza to prawdziwy cud natury. Tworzy je cienka błona z elastycznej skóry, rozpięta między wydłużonymi palcami przednich kończyn, tylnymi łapkami i ogonem. W tej błonie biegną naczynia krwionośne i nerwy, które ją odżywiają i czynią niezwykle czułą. W dotyku jest gładka i delikatna, choć bliżej tułowia pojawia się czasem odrobina futerka.
Nie wszystkie nietoperze latają tak samo. Te, które poruszają się szybko i na duże odległości, mają skrzydła długie i wąskie. Z kolei gatunki preferujące zwrotne, wolniejsze loty – krótsze i szersze.
Ich tylne łapki zakończone są pazurkami, dzięki którym potrafią zawisnąć głową w dół i odpoczywać w tej pozycji godzinami.
Od miniaturowych po imponujące rozmiary
W Polsce najmniejsze nietoperze ważą zaledwie kilka gramów – mniej niż moneta! Największe rodzime gatunki osiągają kilkadziesiąt gramów, więc nadal są niewielkie. Ale na świecie są i takie, które rozkładając skrzydła, dorównują wzrostem człowiekowi – nawet 1,7 metra rozpiętości! To już prawdziwi giganci nocnego nieba.
Echolokacja i zmysły nietoperzy
Wbrew legendom nietoperze wcale nie są ślepe. Widzą całkiem dobrze, a ich echolokacja to jedynie dodatkowy zmysł, który pomaga im w poruszaniu się po ciemku. Wysyłają dźwięki, które odbijają się od przeszkód, a następnie wracają do nich jako echo – coś jak naturalny sonar. Dzięki temu potrafią „zobaczyć słuchem”, co znajduje się wokół.
Ciekawostka? Gdy naukowcy dali im wybór – polegać na wzroku czy echolokacji – nietoperze częściej ufały oczom!
Straaaaszne nietoperze…
Nietoperze od wieków pobudzają ludzką wyobraźnię. Nic dziwnego, że późną jesienią wracają w roli tajemniczych bohaterów nocy. To właśnie dzięki powieści „Drakula” Brama Stokera kojarzymy je z wampirami. Tymczasem tylko trzy gatunki z Ameryki Południowej naprawdę żywią się krwią zwierząt gospodarskich.
W Europie wszystkie nietoperze są całkowicie niegroźne – polują na komary i ćmy, pomagając nam zachować letnie wieczory bez bzyczenia nad uchem.
A co z legendą o wplątywaniu się we włosy? Cóż, to raczej wymysł. Możliwe, że takie historie opowiadano dziewczętom, by nie wychodziły nocą z domu. W rzeczywistości nietoperze widzą i słyszą człowieka doskonale – i trzymają się z dala od kontaktu z nami.
Co nietoperze robią zimą?
Od drugiej połowy października, kiedy brakuje owadów, zaczynają hibernować, wchodząc w stan tzw. snu zimowego. Podczas hibernacji wszystkie procesy metaboliczne (tętno, oddech) spowalniają, a temperatura ciała obniża się, co pozwala przetrwać kilka miesięcy bez jedzenia. Energia czerpana jest z zapasów tłuszczu zgromadzonego pod skórą.
Dzięki kontrolowanym wybudzeniom i krótkim okresom żerowania nietoperze uzupełniają rezerwy energetyczne, zapewniając efektywną hibernację aż do wiosny.
Ochrona gatunkowa w Polsce
Wszystkie 26 gatunków nietoperzy występujących w Polsce objęte są ścisłą ochroną gatunkową.
Rzadko zdarza się, że przenoszą wściekliznę, a do zarażenia dochodzi tylko w przypadku bezpośredniego kontaktu z chorym osobnikiem. Czy wiedzieliście, że ich fotografowanie wymaga zezwolenia od Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska? Ta zasada jest po to, aby nie płoszyć zwierząt w ich kryjówkach. Można je za to fotografować w locie.
Nietoperze nie są groźne dla ludzi. Bardzo rzadko przenoszą choroby, a pogryzienie mogłoby nastąpić tylko wtedy, gdy ktoś spróbuje wziąć dzikie zwierzę do ręki. Dlatego jeśli spotkasz nietoperza, który wygląda na osłabionego – nie dotykaj go. Najlepiej skontaktować się z lokalną organizacją ochrony przyrody lub ośrodkiem rehabilitacji dzikich zwierząt.
Źródło:
Poradnik ochrony nietoperzy – Grzegorz Błachowski, Andrzej Węgiel i współautorzy, Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Nietoperzy, Supraśl 2017.
Odrętwnienie jako sposób na życie. O strategiach adaptacyjnych nietoperzy owadożernych – Michał Wojciechowski, Problemy Nauk Biologicznych, Kosmos Tom 50 (2001), nr 1-2, s. 101–112.
Encyklopedia.pwn.pl, dostęp: https://encyklopedia.pwn.pl
Budowa ciała nietoperzy – Towarzystwo Przyrodnicze „Bocian”, dostęp online: https://www.bocian.org.pl/nietoperze/budowa-ciala
Comments ()