Genetyka kojarzy się z czymś trudnym i niezrozumiałym. Jednak jeśli zrozumiecie jej podstawy, dalsza nauka nie będzie udręką, ale przygodą :).
PODSTAWOWE POJĘCIA
GENETYKA - nauka zajmująca się dziedziczeniem cech oraz zmiennością organizmów.
CECHY DZIEDZICZNE - odziedziczone po rodzicach, np. kolor włosów.
CECHY NIEDZIEDZICZNE - nabyte podczas życia, nie są dziedziczone, np. blizny.
ZMIENNOŚĆ - występowanie w obrębie jednego gatunku różnic, np. różne kolory oczu u ludzi.
Na pewno ktoś kiedyś powiedział Ci, że masz oczy po mamie albo nos po tacie. Takie cechy to cechy dziedziczone – czyli przekazane przez rodziców. Ten przykład wyjaśnia też pojęcie zmienności organizmów – masz trochę cech od mamy, a trochę od taty.
Nie wyglądacie identycznie.
Czy któryś z Twoich rodziców ma bliznę? Masz dokładnie taką samą w tym samym miejscu? Raczej nie.
Blizna to przykład cechy nabytej – powstaje w trakcie życia, np. po skaleczeniu czy operacji.
Nie jest dziedziczona, czyli nie zostaje zapisana w DNA i nie może zostać przekazana dzieciom.
DNA - KWAS DEOKSYRYBONUKLEINOWY
- jest nośnikiem informacji genetycznej
- jest zbudowany z dwóch nici
- występuje w jądrze komórkowym (*a także w mitochondriach i chloroplastach)
GEN - fragment DNA, który zawiera informację o budowie białka lub RNA.
*Geny organizmów eukariotycznych składają się z odcinków kodujących (eksonów) i niekodujących (intronów).
GENOM - kompletny zestaw informacji genetycznej danego organizmu (czyli, mówiąc prościej,
zestaw wszystkich genów).
Nazwa DNA jest długa i trudno ją wymówić na początku, ale łatwiej Ci będzie jeśli podzielisz ją sobie podczas wymawiania na trzy części: kwas deoksy - rybo - nukleinowy.
BUDOWA DNA
- Cząsteczka DNA jest PODWÓJNĄ HELISĄ. Składa się z dwóch nici, które są równoległe do siebie i nawzajem się oplatają.
- Każda z nici jest złożona z ułożonych w szeregu NUKLEOTYDÓW.
- Dwie nici łączą się ze sobą za pomocą wiązań wodorowych.
Rys. 1. Budowa nukleotydu.
Rys. 2. Schemat budowy nukleotydu.
Spójrz na schemat — mamy cztery rodzaje zasad azotowych. Zapamiętaj ich nazwy i skróty literowe podane w nawiasach.
Zwróć uwagę, że skróty używane dla zasad azotowych to po prostu pierwsze literyich nazw – np. A to adenina, G to guanina.
Czemu to takie ważne? Bo właśnie kolejność ułożenia tych zasad w nici DNA decyduje o tym, jaka jest nasza informacja genetyczna. Dlatego też zasady azotowe są „schowane” w środku nici — są bardzo ważne i trzeba je chronić.
Czy wiesz, że?
Budowę DNA odkryli w 1953 roku Francis Crick i James Watson. Jeśli interesuje Cię ten temat, to sam J. Watson napisał o tym książkę pt. “ Podwójna helisa. Historia odkrycia struktury DNA”. Warto przeczytać :).
Dzisiejszy wpis to fragmenty z mojego kursu "Dlaczego kwiaty są czerwone. Wstęp do genetyki dla początkujących".
Comments ()