Uczymy się botaniki - paprocie

Paprotniki

Paprotniki to grupa roślin, których wspólną cechą jest samodzielny sporofit, a gametofit jest w formie przedrośla. Występuje u nich wiązka przewodząca.

Paprotniki to często używane pojęcie, ale w skład tej grupy wchodzą rośliny słabo spokrewnione ze sobą: widłaki, skrzypy i paprocie.

Paprotniki, które żyły na Ziemi w erze dewonu i karbonu, po obumarciu tworzyły ogromne warstwy szczątków roślinnych. Gdy trafiły na odpowiednie warunki – brak tlenu, wysokie ciśnienie i wilgotne środowisko – powoli przekształcały się w torf, a z czasem w pokłady węgla, które znamy dziś.

Paprocie

Cechy charakterystyczne paproci to:

• Sporofit na podziemną łodygę (kłącze), z której wyrastają duże liście, często podzielone na małe listki.
• Zarodnie znajdują się po spodniej stronie liścia (niektóre gatunki potrafią wytworzyć ponad bilion zarodników w trakcie swojego życia!).
• Gametofit jest małą rośliną, o kształcie przypominającym serce. Od spodu znajdują się rodnie i plenie.
• Do zapłodnienia jest potrzebna woda.

Sporofit paproci może mieć postać niepozornej roślinki lub dużego drzewa o wysokości 20m. To właśnie sporofit nazywamy potocznie paprocią.

Gametofit jest mały, płaski i przyczepiony do podłoża chwytnikami - trzeba by było przeszukać las na kolanach, żeby na niego trafić.

Paprocie potrzebują do zapłodnienia wody, dlatego występują najczęściej w środowiskach wilgotnych i zacienionych.

Paprocie, które spotkasz w lesie to orlica pospolita, wietlica i narecznica.

Niestety, niektóre gatunki można obecnie rzadko spotkać. Pod ochroną są m.in:

• Języcznik zwyczajny
• Paprotka zwyczajna
• Pióropusznik strusi
• Długosz królewski
• Marsylia czterolistna
• Salwinia pływjąca

Widłaki

To grupa roślin, dla których charakterystyczne są widlasto rozgałęzione pędy. LIście z zarodniami mąją zebrane w kłosy na szczycie pędu. Zarodniki wydostające się na zewnąrz w formie chmurki, są też bogate w olejki. Dlatego kiedyś były wykorzystywane przez magików i fotografów. Podpalali oni zarodniki, alby utworzyć kłęby dymu i błyski światła.

Były też wykorzystywane w celach dekoracyjnych, min. do tworzenia palm wielkanocnych.

Widłaki rosną powoli, dlatego nadmierne ich wykorzystywanie doprowadziło do tego, że obecnie wszystkie są pod ścisłą ochroną.

Skrzypy

Skrzypy, bo skrzypią podczas zgniatania. Kiedyś były używane do mycia garnków i patelni.

Sporofit ma charakterystkczną budowę. Jego pędy są podzielone na międzywęźla i węzły, z których wyrastają w okółku odgałęzienia i łuskowate liście. Przez to wygląglądają trochę jak choinki. Na pewno je kiedyś widzieliście na polach czy ugorach, albo w lasach.

Będący po ochroną, skrzyp olbrzmi, może mieć wysokość ponad 1m.

Jeśli macie jakieś pytania odnośnie tego tematu, śmiało, napiszcie w komentarzu.

W sklepiku SielskoEdu znajdziecie też przygotowane przeze mnie notatki do druku z tego tematu.

Bibliografia:

Biologia Campbella, Jane B. Reece i in., Wydawnictwo Rebis, Poznań 2021, wydanie II

Botanika i biologia komórki. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, profil ogólny i rozszerzony, A. Batko i in., Wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa 1999.