พระคาถาพระธรรมบทพร้อมเรื่องเล่า Words of Buddha and Stories in Commentary to Dhammapada
On Sale
$19.00
$19.00
พระคาถาพระธรรมบทพร้อมเรื่องเล่า ครบทุกพระคาถาและครบทุกเรื่อง และครบทั้ง 8 ภาค
พระคาถาพระธรรมบทพร้อมเรื่องเล่า Words of Buddha and Stories in Commentary to Dhammapada
========================
ธรรมบท แปลว่า บทธรรม หรือข้อธรรม เป็นชื่อหมวดธรรมคัมภีร์หนึ่ง ในขุททกนิกาย สุตตันตปิฎก ซึ่งท่านแบ่งออกเป็น 15 คัมภีร์ ธรรมบทเป็นคัมภีร์หนึ่ง นับเป็นลำดับที่ 2 ใน 15 คัมภีร์นั้น ธรรมบทเป็นพระพุทธพจน์ทั้งคัมภีร์ ประพันธ์เป็นสำนวนร้อยกรอง คือ เป็นคาถาล้วน เพราะมีสำนวนเป็นคาถาล้วนนี้เอง ในคัมภีร์สมันตปาสาทิกา อรรถกถาวินัยปิฎก ตอนพาหิรนิทาน ท่านจัดเข้าในหมวดคาถา ซึ่งเป็นหมวดหนึ่งในสัตถุศาสน์ คือ คัมภีร์ที่ท่านแบ่งพระพุทธพจน์ออกเป็น 9 คาถา เป็นลำดับที่ 4 ในองค์ 9 นั้น ในขุททกนิกายที่อ้างข้างต้น ท่านแบ่งธรรมบทออกเป็น วรรค ได้ 26 วรรค มี ยมกวรรค เป็นต้น มี พราหมณวรรค เป็นที่สุด แต่ละวรรคมีจำนวนคาถาไม่เท่ากัน ในยมกวรรค มี 20 คาถา เป็นต้น รวมทั้ง 26 วรรค มีคาถา 432 คาถา และในแต่ละวรรคมีเรื่องประกอบเพื่อความแจ่มแจ้งของพระพุทธพจน์นั้นๆ แต่ละวรรค เรื่องก็มีไม่เท่ากัน ในยมกวรรคมี 14 เรื่อง มีเรื่องพระจักขุบาลเถระ เป็นต้น ในอรรถกถาธรรมบท หรือ ธัมมปทัฏฐกถา ท่านใช้คำว่า จักขุปาลัตเถรวัตถุ แปลกันว่า นิทาน หรือเรื่องเล่าพระจักขุบาล หรือเรื่องพระจักขุบาล รวมทั้ง 26 วรรค มี 301 เรื่อง ข้อธรรมที่เรียกว่า “ธรรมบท” มีคาถาว่า
มโนปุพฺพงฺคมา ธมฺมา มโนเสฏฺฐา มโนมยา
มนสา เจ ปทุฏฺเฐน ภาสติ วา กโรติ วา
ตโต นํ ทุกฺขมนฺเวติ จกฺกํ ว วหโต ปทํ.
แปลตามคาถาว่า
“ทุกสิ่งทุกอย่างสำเร็จได้ด้วยใจ
ถ้าคนเรามีใจชั่วเสียแล้ว
การพูด การกระทำก็พลอยชั่วไปด้วย
เพราะการพูดชั่วกระทำชั่วนั้น
ทุกข์ย่อมตามสนองเขา
เหมือนล้อเกวียนหมุนตามรอยเท้าโค.
เรื่องพระจักขุบาล เป็นตัวอย่างของอุกศลบทนี้ ท่านพระพุทธโฆษาจารย์เล่าว่า พระจักขุบาลองค์นี้เป็นหมอตา รักษาโรคตาให้หญิงคนหนึ่ง โดยที่หญิงคนนั้นให้สัญญาว่า ถ้ารักษาหายจะยอมเป็นทาสรับใช้ ท่านให้ยาหยอดตาเพียงครั้งเดียวโรคหาย หญิงนั้นคิดจะไม่ยอมตามตกลง จึงแกล้งบอกว่าไม่หาย ทำมายาจนหมอรู้ หมอโกรธเลยให้ยาหยอดตาบอดไปเลย ท่านพระจักขุบาลบวชแล้ว ทำความเพียรแรงกล้า ไม่ยอมนอนถึง 3 เดือน ตาก็บอด แต่ท่านบรรลุพระอรหัต เป็นพระอรหันต์ ประเภทสุกขวิปัสสกะ ไม่ได้ปฏิสัมภิทา ไม่แตกฉานในข้อธรรม ท่านเป็นตัวอย่างของพระอรหันต์ผู้ปฏิบัติลำบาก และได้บรรลุธรรมช้า
ตัวอย่าง พระคาถาพระธรรมบทพร้อมเรื่องเล่า
บทที่ 1 : ยมกวรรค
01. เรื่องพระจักขุปาลเถระ
ขณะที่พระศาสดาประทับอยู่ที่วัดพระเชตวัน ทรงปรารภพระจักขุปาลเถระผู้ตาบอด ตรัสพระธรรมบทพระคาถาที่ 1 นี้
ครั้งหนึ่งพระจักขุปาลเถระเดินทางไปเฝ้าพระศาสดาที่วัดพระเชตวัน ในคืนหนึ่งขณะที่ท่านเดินจงกรมอยู่นั้น พระเถระก็ได้เหยียบแมลง(เม่า)ตายโดยไม่มีเจตนา ในตอนเช้าพวกพระภิกษุที่ไปเยี่ยมพระเถระพบแมลงที่ตายนั้นเข้า มีความคิดว่าพระเถระทำสัตว์ให้ตายโดยเจตนา จึงนำความขึ้นทูลพระศาสดา พระศาสดาได้ตรัสถามภิกษุเหล่านั้นว่า เห็นพระเถระฆ่าแมงเหล่านั้นโดยเจตนาหรือไม่ เมื่อพระภิกษุเหล่านั้นกราบทูลว่าไม่เห็น ตรัสว่า “พวกเธอไม่เห็นจักขุปาลฆ่าสัตว์ฉันใด จักขุปาลก็ไม่เห็นแมลงเหล่านั้นฉันนั้น นอกจากนั้นแล้ว พระจักขุปาลนี้ก็เป็นพระอรหันต์แล้ว จึงไม่มีเจตนาที่จะฆ่าสัตว์และเป็นผู้บริสุทธิ์” เมื่อภิกษุทั้งหลายทูลถามว่า พระจักขุปาลเถระนี้เป็นถึงพระอรหันต์แต่เพราะเหตุใดจึงตาบอด พระศาสดาได้นำเรื่องในอดีตชาติของท่านมาตรัสเล่าว่า
ในอดีตชาติพระจักขุปาลเป็นแพทย์ ครั้งหนึ่งไปรักษาตาให้แก่คนไข้หญิงคนหนึ่ง คนไข้หญิงคนนี้ได้ให้สัญญากับนายแพทย์ว่านางกับลูกๆจะยอมเป็นข้าทาสรับใช้หากว่าดวงตาที่บอดทั้งสองข้างของนางสามารถรักษาให้หายได้ แต่ต่อมานางกลัวว่านางพร้อมกับลูกๆจะต้องตกเป็นทาสของนายแพทย์จริงๆ จึงได้พูดโกหกนายแพทย์ไปว่าดวงตาทั้งสองข้างของนางมีอาการแย่ไปกว่าเดิมทั้งๆที่ได้รับการบำบัดหายขาดไปแล้ว ข้างนายแพทย์ก็รู้ว่าคนไข้ของเขาหลอกลวงจึงได้แก้เผ็ดด้วยการผสมสารพิษลงในยาหลอดยาให้คนไข้นางนั้นหยอด พอนางหยอดเข้าไปก็เลยทำให้ตาบอดสนิททั้งสองข้าง เพราะผลของอกุศลกรรมในครั้งนั้นทำให้นายแพทย์ต้องตาบอดหลายครั้งในภพชาติต่างๆ
จากนั้นพระศาสดาได้ตรัสความในพระคาถาที่ 1 นี้ว่า
มโนปุพพงฺคมา ธมฺมา
มโนเสฏฺฐา มโนมยา
มนสา เจ ปทุฏเฐน
ภาสติ วา กโรติ วา
ตโต นํ ทุกฺขมนฺวติ
จกฺกํ ว วหโต ปทํฯ
ทุกสิ่งทุกอย่างมีใจเป็นผู้นำ มีใจเป็นใหญ่
สำเร็จได้ด้วยใจ ถ้าคนเรามีใจชั่วเสียแล้ว
การพูด การกระทำก็พลอยชั่วไปด้วย
เพราะการพูดชั่วกระทำชั่วนั้น
ทุกข์ย่อมตามสนองเขา
เหมือนล้อเกวียนหมุนตามรอยเท้าโค.
เมื่อเทศนาจบลง ภิกษุ 30000 รูปได้บรรลุเป็นพระอรหันต์พร้อมด้วยปฏิสัมภิทา.
พระคาถาพระธรรมบทพร้อมเรื่องเล่า Words of Buddha and Stories in Commentary to Dhammapada
========================
ธรรมบท แปลว่า บทธรรม หรือข้อธรรม เป็นชื่อหมวดธรรมคัมภีร์หนึ่ง ในขุททกนิกาย สุตตันตปิฎก ซึ่งท่านแบ่งออกเป็น 15 คัมภีร์ ธรรมบทเป็นคัมภีร์หนึ่ง นับเป็นลำดับที่ 2 ใน 15 คัมภีร์นั้น ธรรมบทเป็นพระพุทธพจน์ทั้งคัมภีร์ ประพันธ์เป็นสำนวนร้อยกรอง คือ เป็นคาถาล้วน เพราะมีสำนวนเป็นคาถาล้วนนี้เอง ในคัมภีร์สมันตปาสาทิกา อรรถกถาวินัยปิฎก ตอนพาหิรนิทาน ท่านจัดเข้าในหมวดคาถา ซึ่งเป็นหมวดหนึ่งในสัตถุศาสน์ คือ คัมภีร์ที่ท่านแบ่งพระพุทธพจน์ออกเป็น 9 คาถา เป็นลำดับที่ 4 ในองค์ 9 นั้น ในขุททกนิกายที่อ้างข้างต้น ท่านแบ่งธรรมบทออกเป็น วรรค ได้ 26 วรรค มี ยมกวรรค เป็นต้น มี พราหมณวรรค เป็นที่สุด แต่ละวรรคมีจำนวนคาถาไม่เท่ากัน ในยมกวรรค มี 20 คาถา เป็นต้น รวมทั้ง 26 วรรค มีคาถา 432 คาถา และในแต่ละวรรคมีเรื่องประกอบเพื่อความแจ่มแจ้งของพระพุทธพจน์นั้นๆ แต่ละวรรค เรื่องก็มีไม่เท่ากัน ในยมกวรรคมี 14 เรื่อง มีเรื่องพระจักขุบาลเถระ เป็นต้น ในอรรถกถาธรรมบท หรือ ธัมมปทัฏฐกถา ท่านใช้คำว่า จักขุปาลัตเถรวัตถุ แปลกันว่า นิทาน หรือเรื่องเล่าพระจักขุบาล หรือเรื่องพระจักขุบาล รวมทั้ง 26 วรรค มี 301 เรื่อง ข้อธรรมที่เรียกว่า “ธรรมบท” มีคาถาว่า
มโนปุพฺพงฺคมา ธมฺมา มโนเสฏฺฐา มโนมยา
มนสา เจ ปทุฏฺเฐน ภาสติ วา กโรติ วา
ตโต นํ ทุกฺขมนฺเวติ จกฺกํ ว วหโต ปทํ.
แปลตามคาถาว่า
“ทุกสิ่งทุกอย่างสำเร็จได้ด้วยใจ
ถ้าคนเรามีใจชั่วเสียแล้ว
การพูด การกระทำก็พลอยชั่วไปด้วย
เพราะการพูดชั่วกระทำชั่วนั้น
ทุกข์ย่อมตามสนองเขา
เหมือนล้อเกวียนหมุนตามรอยเท้าโค.
เรื่องพระจักขุบาล เป็นตัวอย่างของอุกศลบทนี้ ท่านพระพุทธโฆษาจารย์เล่าว่า พระจักขุบาลองค์นี้เป็นหมอตา รักษาโรคตาให้หญิงคนหนึ่ง โดยที่หญิงคนนั้นให้สัญญาว่า ถ้ารักษาหายจะยอมเป็นทาสรับใช้ ท่านให้ยาหยอดตาเพียงครั้งเดียวโรคหาย หญิงนั้นคิดจะไม่ยอมตามตกลง จึงแกล้งบอกว่าไม่หาย ทำมายาจนหมอรู้ หมอโกรธเลยให้ยาหยอดตาบอดไปเลย ท่านพระจักขุบาลบวชแล้ว ทำความเพียรแรงกล้า ไม่ยอมนอนถึง 3 เดือน ตาก็บอด แต่ท่านบรรลุพระอรหัต เป็นพระอรหันต์ ประเภทสุกขวิปัสสกะ ไม่ได้ปฏิสัมภิทา ไม่แตกฉานในข้อธรรม ท่านเป็นตัวอย่างของพระอรหันต์ผู้ปฏิบัติลำบาก และได้บรรลุธรรมช้า
ตัวอย่าง พระคาถาพระธรรมบทพร้อมเรื่องเล่า
บทที่ 1 : ยมกวรรค
01. เรื่องพระจักขุปาลเถระ
ขณะที่พระศาสดาประทับอยู่ที่วัดพระเชตวัน ทรงปรารภพระจักขุปาลเถระผู้ตาบอด ตรัสพระธรรมบทพระคาถาที่ 1 นี้
ครั้งหนึ่งพระจักขุปาลเถระเดินทางไปเฝ้าพระศาสดาที่วัดพระเชตวัน ในคืนหนึ่งขณะที่ท่านเดินจงกรมอยู่นั้น พระเถระก็ได้เหยียบแมลง(เม่า)ตายโดยไม่มีเจตนา ในตอนเช้าพวกพระภิกษุที่ไปเยี่ยมพระเถระพบแมลงที่ตายนั้นเข้า มีความคิดว่าพระเถระทำสัตว์ให้ตายโดยเจตนา จึงนำความขึ้นทูลพระศาสดา พระศาสดาได้ตรัสถามภิกษุเหล่านั้นว่า เห็นพระเถระฆ่าแมงเหล่านั้นโดยเจตนาหรือไม่ เมื่อพระภิกษุเหล่านั้นกราบทูลว่าไม่เห็น ตรัสว่า “พวกเธอไม่เห็นจักขุปาลฆ่าสัตว์ฉันใด จักขุปาลก็ไม่เห็นแมลงเหล่านั้นฉันนั้น นอกจากนั้นแล้ว พระจักขุปาลนี้ก็เป็นพระอรหันต์แล้ว จึงไม่มีเจตนาที่จะฆ่าสัตว์และเป็นผู้บริสุทธิ์” เมื่อภิกษุทั้งหลายทูลถามว่า พระจักขุปาลเถระนี้เป็นถึงพระอรหันต์แต่เพราะเหตุใดจึงตาบอด พระศาสดาได้นำเรื่องในอดีตชาติของท่านมาตรัสเล่าว่า
ในอดีตชาติพระจักขุปาลเป็นแพทย์ ครั้งหนึ่งไปรักษาตาให้แก่คนไข้หญิงคนหนึ่ง คนไข้หญิงคนนี้ได้ให้สัญญากับนายแพทย์ว่านางกับลูกๆจะยอมเป็นข้าทาสรับใช้หากว่าดวงตาที่บอดทั้งสองข้างของนางสามารถรักษาให้หายได้ แต่ต่อมานางกลัวว่านางพร้อมกับลูกๆจะต้องตกเป็นทาสของนายแพทย์จริงๆ จึงได้พูดโกหกนายแพทย์ไปว่าดวงตาทั้งสองข้างของนางมีอาการแย่ไปกว่าเดิมทั้งๆที่ได้รับการบำบัดหายขาดไปแล้ว ข้างนายแพทย์ก็รู้ว่าคนไข้ของเขาหลอกลวงจึงได้แก้เผ็ดด้วยการผสมสารพิษลงในยาหลอดยาให้คนไข้นางนั้นหยอด พอนางหยอดเข้าไปก็เลยทำให้ตาบอดสนิททั้งสองข้าง เพราะผลของอกุศลกรรมในครั้งนั้นทำให้นายแพทย์ต้องตาบอดหลายครั้งในภพชาติต่างๆ
จากนั้นพระศาสดาได้ตรัสความในพระคาถาที่ 1 นี้ว่า
มโนปุพพงฺคมา ธมฺมา
มโนเสฏฺฐา มโนมยา
มนสา เจ ปทุฏเฐน
ภาสติ วา กโรติ วา
ตโต นํ ทุกฺขมนฺวติ
จกฺกํ ว วหโต ปทํฯ
ทุกสิ่งทุกอย่างมีใจเป็นผู้นำ มีใจเป็นใหญ่
สำเร็จได้ด้วยใจ ถ้าคนเรามีใจชั่วเสียแล้ว
การพูด การกระทำก็พลอยชั่วไปด้วย
เพราะการพูดชั่วกระทำชั่วนั้น
ทุกข์ย่อมตามสนองเขา
เหมือนล้อเกวียนหมุนตามรอยเท้าโค.
เมื่อเทศนาจบลง ภิกษุ 30000 รูปได้บรรลุเป็นพระอรหันต์พร้อมด้วยปฏิสัมภิทา.